Diplomatik Dokunulmazlık ve Ayrıcalıkların Kapsamı
Kişi Bakımından (ratione personae)
Diplomatik dokunulmazlık ve ayrıcalıklar, esas itibarıyla, devletlerin
uluslararası resmi ilişkilerini yürütmekle görevlendirdikleri ve diğer devletler
nezdinde kendilerini temsil kapasitesiyle donattıkları görevlilerini (ve
aile bireylerini) kapsamaktadır. Bunlara kısaca diplomasi memurları denilmektedir.
Diplomatik dokunulmazlık ve ayrıcalıklar sadece diploması memurları-
nı değil, gönderen devletin kabul eden devletin ülkesinde bulunan vatandaş-
larına vermekle yükümlü bulunduğu hizmetleri yerine getirmek üzere gönderdiği
konsolosluk personelini (ve aile bireylerini) de kapsamaktadır. 1963
Viyana Sözleşmesi’nin 1. maddesi hükmü anlamında, konsoloslukların konsolosluk
işlevlerini yerine getirme kapasitesine sahip personeli ile idari ve
teknik personeli diplomatik dokunulmazlık hakkına sahiptirler. Diğer konsolosluk
çalışanları bu anlamda diplomatik dokunulmazlık kapsamı dışında
tutulmuştur.
Uluslararası örgüt ve kuruluşların personeline de görev ve işlevlerini
tam olarak yerine getirebilmeleri amacıyla diplomatik dokunulmazlık ve
ayrıcalıklar tanınmaktadır. 1946 Birleşmiş Milletler Ayrıcalık ve Muafiyetlerine
İlişkin Sözleşmesi ile 1945 Avrupa Konseyi Statüsü’nün 40. maddesi
hükmü bu amacın sağlanmasına yönelik kimi kuralları düzenlemektedir.
Devletlerin veya uluslararası örgütlerin özel veya geçici (ad hoc) temsil
ilişkileri de diplomasi kapsamındadır. Bu bağlamda devletler diğer devletler,
uluslararası örgütler veya konferanslar nezdinde ad hoc diplomasi temsilcileri
gönderebilmektedirler.
Devlet veya hükümet başkanları, dış işleri bakanları ve kendilerine refakat
eden aile bireyleri; bir devleti resmi olarak temsil eden veya hükümetlerarası
karakterde uluslararası örgütlerin personeli ve refakatlerindeki aile
bireyleri, ayrıca 1973 Birleşmiş Milletler Diplomasi Personeli Dahil, Uluslararası
Koruma Altındaki Kişilere Karşı Suçların Önlenmesi ve Cezalandırılmasına
İlişkin Sözleşme ile diplomatik dokunulmazlık kapsamına alınmış-
lardır (m. 1).
Nihayet, diplomatik çanta taşıyan ad hoc kuryeler de kişisel dokunulmazlığa
sahiptirler. Kabul eden devlet, diplomatik çantayı ilgili diplomatik
misyona teslim edene kadar bunları gözaltına alma veya tutuklama işlemine
tâbi tutamaz.
Son Yorumlar