Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığının Tarihçesi

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığının Tarihçesi

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, uzun bir geçmişe dayanan köklü Osmanlı
diplomasisi geleneği üstüne kurulmuştur.
19. yüzyıla kadar Osmanlı İmparatorluğu’nun harici işleri Reis-ül Küttap’ın yönetiminde idare edilmiştir. 1793’te III. Selim döneminde ilk sürekli Büyükelçilik Londra’da açılmış ve Yusuf Agâh Efendi ilk sürekli Osmanlı Büyükelçisi olarak atanmıştır.
Harici işlerin çok artmış ve önem kazanmış olması sebebiyle, Reis-ül Küttaplık makamı 1835 yılında nezaret seviyesine yükseltilmiştir. Son Reis-ül Küttap Yozgatlı Akif Efendi, müşirlik rütbesiyle ilk Umur-ı Hariciye Nazırı yapılmıştır.

Cumhuriyet dönemi dış politikamızın temelleri Milli Mücadele yıllarında atılmıştır. 23 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılışının hemen ardından oluşturulan ilk Milli Hükümetle birlikte “Hariciye Vekâleti” de 2 Mayıs 1920 tarihinde resmen kurulmuş ve başına Bekir Sami Bey getirilmiştir.

Cumhuriyetin kurulmasının ardından Hariciye Vekâleti, hem iç hem de dış teşkilatını
geliştirmeye başlamıştır. 1927 yılında Hariciye Vekâleti teşkilatına dair ilk kapsamlı hukukî düzenleme yapılmış ve 1154 sayılı Kanunla Bakanlığımızın günümüzdeki yapısının temelleri atılmıştır.

I. Dünya Savaşı sonrasında oluşan uluslararası ortama ve giderek yaygınlaşan uluslararası  siyasi ve ekonomik işbirliği ve örgütlenme çabalarına uygun olarak, ikili ilişkilerin  yürütülmesinin yanında, Bakanlığımızın işlevleri arasında çok taraflı siyasi ve ekonomik işler  de ağırlıklı bir yer almıştır. Çok taraflı diplomasi faaliyetlerinin ve uluslararası örgütlerin  çoğalmasıyla Daimi Temsilciliklerimizin sayısı da arttırılmıştır.
1970’li yıllarla birlikte dış teşkilatımızda görevli memurlarımızı ve aile mensuplarını hedef  alan planlı ve organize Ermeni terörizmi yaşanmıştır. Ermeni terör örgütü ASALA’nın  gerçekleştirdiği suikastlara, Yunanistan’da faaliyet gösteren “17 Kasım” terör örgütüne hedef olan Türk diplomat ve görevlilerimiz de eklendiğinde, Dışişleri Şehitlerimizin sayısı beşi Büyükelçi olmak üzere 39’u bulmaktadır.

Soğuk Savaşın bitişi sonrasında ortaya çıkan yeni devletlerle birlikte dış temsilciliklerimizin sayısı artmış, uluslararası alanda yaşanan gelişmeler Bakanlığımız teşkilatlanmasında yapısal değişiklere gidilmesini zorunlu kılmıştır. 2016 yılı sonu itibarıyla yurtdışında 235 dış temsilcilikle temsil edilen Türkiye Cumhuriyeti, 1923 yılında kuruluşundan bu yana büyük önder Atatürk’ün görüş ve ilkelerini Türk dış politikasının yürütülmesinde rehber edinmiş, bu bağlamda “Yurtta sulh, cihanda sulh” özdeyişi dış politika faaliyetlerimizin temel hedefini oluşturmuştur.

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, sınırlı insan kaynaklarına rağmen uluslararası siyasi,  ekonomik ve kültürel ilişkilerimizin ikili çerçevede ve çok taraflı platformlarda yürütülmesi ve daha da geliştirilmesi yönünde çaba göstermekte, başta kendi coğrafyamız olmak üzere tüm dünyada barış, istikrar ve refaha katkıda bulunmaktadır.